DUDBUT'K'A

OKORTURAŞ SENARİOŞİ STENAPE!

Okorturas muxalefet’ik muç’o eşo mpuleri ar gektalate dobadonaş oktala xe muşis na kodikaçu şeni, muşi steri dido seriozuli demok’rasiaş p’roblemape na uğun do çkar oras demok’rat’iuri referandumepe na va ixvenen mcveşi Sabçoetiş geografiaşi eşo didopete ağanoburot oxoşkveri dobadonapeş misalişi oqopinot ar oğodobaşi stena kogu3’opxu. Okorturaşi senariok, didopete mcveşi k’omunist’uri nomek’lat’uraş xe3alas na e3’az’in dobadonapeş maoktalepeşk’elen dido k’ap’et’işi p’at’inobaşi oqopinot isimadinen do xolo demok’rat’iuri 3xunak na va ixvenen şeni 3iviluri fentite hukumetişi oktale na va aqopen muxalefet’epe şeni gurişmoxtimeri odude dvaqves. Edo emuşeni, Okorturaşi o3aduk didopete muxalifuri frak’sionepek dido menceloni na ren do Gyulvaş gurmeçameri na renan Uk’raina do Moldova steri dobadonapes çodinaş p’eriodişi doloxe dido gon3’k’imurot mç’ipaşaşi iğarğalen do eşoki entepes xolo o3aduşi oxandupepeş jin kageidgitinen.

Uk’rainaşi muxalefet’ik, “Uk’uçmoni Uk’raina” coxoni gagnate demok’rat’iurişi gzate gecginobaşi amatk’va3us naqonas nati, na kainç’işini çodinas hukumetişi dido p’at’işi obaz’guş p’olit’ik’aşi doloxe kae3’ales. Am obaz’gupeş p’olit’ik’apeş ariti, 2004 3’anaşi çodinas na ixvenasunon Hukumetişi Dudmaxvencobaş 3xunapeşi dulya şeni ren. Dudmamxunaloba muşi Yuşenk’ok na ikips muxalefet’ik, 2004 3’anaşi çodinas na ixvenasunon demok’rat’iuri 3xunas hukumetişi mencelmaokaçaleş oqopinoba şeni dido mç’ipaşaşi ixandepan do Hukumetişi Dudmaxvencik Leonid K’uçma şeni dudk’anonişi oqopinot masumanişi fara Uk’rainaş Dudmaxvencobaş 3xuna şeni ağanoburot k’oçi va aqopen yaşi oğodobaş jin dido mç’ipaşaşi gedgiturnan. Mara, Xrist’anaş tutaş 3’oxle Dudk’anonişi Maxkemek K’uçma şeni xolo ağanoburot dudgeçamuşi hak’k’i uğun yaşi oxo3’onapak do xolo 23 Xrist’anasti 2004 3’anas na ixvenasunon Hukumetiş Dudmaxvencobaş 3xunak 2006 3’anas P’arlament’oşk’elen ixvenas yado dudk’anonis oktiramuşi oxot’k’va3uk, muxalefet’i şeni demok’rat’iuri oqopinot k’abğa muşişi naqonus dido p’at’işi xalişi doloxe koxut’k’oçu. Am xalik, didopete Amerik’aşi mxuci meçamute na kogedgitun Yuşenk’oş dudmamxunalobaşi muxalefet’i şeni Okorturaşi senario dido k’aişi ar xali 3’opxups.

Eşoki, “Çkini Uk’rainaş” dudmamxunalepeşen, Uk’rainaş P’arlament’oşi Butçeş K’omisiaşi Dudmaxvencik Petr Proşenk’ok, mengaperi eşo Okortura steri ar oqopinobaşi oğarğalupete K’uçmaşi hukumetis muç’o eşo kraşi eşağumu, Saak’aşvilişi dudmamxunaloba muşi Yuşenk’ok na ikips Uk’rainaşi muxalefet’i k’ala dido k’ap’et’işi gurişmoxtimeri cumaloba muşi do Okorturaşi gektalaşen m3ika oraş k’ule, dudmaxvencik uoqopineri Kievişi mok’itxurot “Çkini Uk’rainaş” dudmamxunale k’ala oğarğalu muşi steri na iqu dulyapek Amerik’anişi medias Uk’raina do Okorturaş doloxe muç’o eşo mengapobapeşi osimadu mutepeşis kogyoç’k’apu. Edo xolo, muxalefet’işi ok’oxtalakti hukumetik dudi muşis na dolingonu dudk’anoniş oktiruşi oxandupepe muşis muç’o eşo dido k’ap’et’işi obaz’guşi p’olit’ik’a muşis umosi dok’ap’et’anu. Aşopete mtinişi doptkvat na, Yuliya Timoşenk’oşi Blok’i do (BYT) So3ialist’uri P’art’iak 2003 3’anaş Xrist’anaş tutaşen doni P’arlament’oşi oxandupepe şeni boyk’ot’işi oğodoba mutepeşis naqonupan. Arçkva xolo, 21 3’anağanis Çkini Uk’rainaş dudmamxunale Yuşenk’ok, dudk’onişi oktiru şeni na ixvenen oxandupepe muç’o eşo hukumetis careburi oxot’k’va3u steri ar gagna ren ya otkvalurot do am dulyas nodgitinu şeni muç’o eşo Okorturaşi mengaperi ar senario guriş moxtimeri uğun. Hukumetişi Dudmaxvenci K’uçmak, dobadonaş doloxeni p’olit’ik’uri xalik uonk’ont’rolişi oqopinot p’at’işi ar gzaşi doloxe uamaxtimu şeni muxalefet’i k’ala oğarğalu dvaç’iru. K’uçmak aşopete 2 K’undura 2004-s, p’arlament’oşi mtelixolo p’art’iape oğarğalu şeni ok’obğales kanucoxu. Ok’obğalas, muxalefet’işi dudmamxunalepeşen Yuşenk’o (Çkini Uk’raina) do Petr Simonenk’ok (K’omunist’uri P’art’ia) komoxtes, Alek’sandr Morozik (So3ialist’uri P’art’ia) do Yulia Timoşenk’ok (YTB) ok’obğales va ik’ates. MRA, Yuşenk’ok ok’obğales mutuskani artonoburot ar simadas va ok’ovigagit yaşi oxo3’onapurot doğarğalu. K’uçmak am p’at’işi xali osubukanu şeni na rt’u p’ozi3ia muşis xolo konaqonu do muxalefet’ik, hukumetişi dudmaxvenci p’arlament’ok 3’opxas yaşi osimadurot hukumetişk’elen na isimadinet’u gagnas dido k’ap’et’işi k’rit’ik’a na ikipt’u am dulyaşi oqopinobaşen uk’uniktu. Am dulyaşi xolosoni orapes Uk’rainaş P’arlament’oşi Hukumetis mxuci na meçaps p’arlament’erepekti p’arlament’o şeni na ixvenu qinobaş moşvacinuşi oraş k’ule Hukumetis na unt’u k’anoniş maddeşi oktiru dudk’anonişi reformiş paket’işen gamağumu şeni reyi mutepeşi gyobaz’ges. Am dulyaşi sebebiti, hukumetik am p’at’işi xali k’ont’roli mutepeşişen va gamaxtas yaşi osimadurot dido mç’ipaşaşi am xalişi jin naqonu ren do xoloti eşo naqonups.

Çodinaşi orapes Okorturaşi senario na isimadinen majura ar dobadonati Resp’ublik’a Moldova ren. Udulyoba do fuk’aroba steri mengaperiş ek’onomuri p’roblemapete na iboden do ar k’eleti vit 3’anaşen doni dixaburi artonoba muşi ok’oxu şeni na kayeçkindinu Dinyest’erişi p’roblema do Rusişi carok’obğalek dobadonaşen amat’k’oçinu steri didi p’roblemape muşi na va açodinu Moldovas, K’undura do İgrik’a 2001 iş oras na ixvenu P’arlament’oş do Hukumetiş Dudmaxvencobaş 3xunape na komogu Moldovaş Resp’ublik’aş K’omunist’uri P’art’iak hukumetişi maktaloba ikips. Dobadonaşi P’arlamento do Hukumetişi Dudmaxvencoba juri xolo xe mutepeşis na okoçapan, Rusia k’ala xolosoni dodgitinuşi p’olit’ik’as golvaqonas nati, oçodinu na dvaç’irenan muimi p’roblemapeti na va açodines K’omunist’epek, muxalifi Krist’ianiş Demok’rat’iur Xalk’uri P’art’iaşk’elen (HDHP) Okorturaşi senario steri mengaperi ar xalite hukumetişen amat’k’oçinuşi oğodobas kae3’alu. 16 3’anağani 2004-s HDHPş dudmamxunale Yuriy Roşk’ak dobadonas ordoşi ağanoburot P’arlament’o do Hukumetiş Dudmaxvencobaşi 3xunape şeni 25 3’anağanişi geç’k’alate mit’ingepes gevoç’k’atminonan ya koxo3’onapu mtelixolo oşkendas. 101 p’arlament’erişi k’oçi na uqonun p’arlament’os 11 gexunale na uğun am p’art’iak, gyulvanist’işi do guri mutepeşis Romania k’ala ok’oxtimuşi osimadute içinenan. Am p’art’ias, Moldovaş sep’arat’ist’işi Dinyest’eriş t’erit’oriaşi p’roblema şeni an3’ineri orapes xolo mage3adeloba na ikips AGİT, Rusia do Uk’rainaş meti Amerik’a, Avrop’aşi Artonoba do Romaniakti mage3adelobas amaxtan edo Moldovaşi Resp’ublik’a ufedera3iaşi oqopinot am p’roblemaş oçodinuşi narği uğunan. Arçkva xolo Dinyest’erişi t’erit’oriaşen Rusişi carepek mendaxtan ya unonan do ok’vanduti dudi mutepeşişi iptineburi hak’k’i ya 3’opxupan. Am ok’vandu şeni muxalefet’is dido p’at’işi na3ionalist’oba ikipt ya na zop’ons Vlademir Voroninikti do aşopete hukumetişi oktalu eşo subukaşi oqopinot va naşkvasunon. Am xalişi sinyalepeti dido mç’ipaşaşi koxoi3’onen.

Mk’uleşi metkvalete doptkvat na, oxoşkvobaş k’ulenişi oraşi doloxe t’ot’alit’erişi p’olit’ik’uri sist’emaşen do xolo p’lanuri ek’onomiaşen, demok’rat’iuri do liberalişi p’ia3aşi ek’onomiak na ok’ap’et’anaps ar xalis na va iktiren mcveşi Saboçetişi geografiaşi (Baltik’uri dobadonapeş meti) ağani oxoşkveri dobadonapes dido seriozuli p’olit’ik’uri do ek’onomiuri p’roblemape uğunan. Mcveşi K’omunist’uri nomek’lat’urapek hukumetis na renan am dobadonapek avt’orit’erişi p’olit’ik’uri mosa do dido didi p’at’işi p’roblemape na uğun ek’onomiapes go3’udz’unan. Am dobadonapes, oktiru do ağanoba demok’rat’obaşi fentepete oxvenuşi gzalepe na kameink’ilu muxalefet’epek, ağanişi p’eriodis Okorturaşi modelis gurmoxtimeri menda3’k’edimuşi xalis kaamaxtes.