|
JUR DOLONİS AR NENA NİK'ARBEN!
Avust’raliaşen Sibiriaşa, K’avk’asiaşen Ok’lahomaşakis oşepeten nenas mek’arbinuşi şkurna na omç’un do jur dolonis ar nena na nik’arben ignapinu. Oşkurnoni Nenape Şeni Na İxandeps Nenauri İnst’it’ut’i do National Geographic Societişk’elen na ixvenu oxo3’onapas, kianaş doloxe a3’ineri oras şkvit şilya k’onari nena na iğarğalinen do antepeşen ar teri jur doloniş oras na ğurun itkvinu do nenapes namtini nebat’i do skindinapeşi ç’eşidepeşen umosi dido mek’arbinuş oşkurinu na uğun oxui3’onapinu.
Nenapes mek’arbinuşi şkurna na omç’un kianaşi xuti p’unkt’i na oxo3’onapes magoşogorepek, nenape k’ala çkinapeti gondunun yado ik’azi meçes. Lingvist’epek, a3’i na iğarğalinen şkvit şilya nenaşi gverdi na var iç’arinen ognapes do am so3iaşi k’oçepek am nenape şeni na ğarğalapan nenapeşa nak’iden yado isimadepanşi sebebiten oğurinuşi şkurna na uğunan tkves. Kianas andğaneri ndğas didopeten na iğarğalinen 83 nenak kianaşi adamapeş oşis 80 işk’elen na ixmarinen yado na ognapes lingvist’epek, 3.500 k’onari ç’it’a nena kianaş nak’onobaşi arxvala şilyas 2 işk’elen na iğarğalinen oxo3’onapes.
Turkias a3’i xolo na ip’rat’ik’inen 1982 3’anaşi Dudk’anoniten; Turkialuri xalk’epes nananena mutepeşi k’ala gamantanuşi hak’k’i var uğunan do xolo nananenaş gurapaşi hak’k’işenti mendra doskidineri renan. Dudk’anonişi “Oxen3aleşi artonoba, ofi3ialuri nena, bandara, ofi3ialuri marşi do dudnoğa muşi” dudaroni 3. maddes; “Turkiaşi Oxen3ale, dobadona do na3ia muşi k’ala na var ok’uirten ar mteloba ren. Nena muşi Turkuli ren…” yado noç’ars. Dudk’anonişi “Gamantanu do gurapaşi hak’k’i do vazife” dudaroni 42. maddeşi çodinuri p’aragrafisti; “Turkulişen çkva çkar nena, gamantanuşi do gurapaşi doguronepes Turki dobadonamşinepeşa nananena mutepeşi oqopinot var ik’itxapinen do var igurinapinen.” yado metkvale ç’ars.
Turkiaş Resp’ublik’aşi amuş 3’oxleni k’arta dudk’anonepek ‘Oxen3aleşi ofi3ialuri nena’ şen molaşinapt’u yani ‘Ofi3ialuri nena Turkuli ren’ ya zop’ont’u. Oxen3ales nena var aqven. Oxen3ale ofi3ialuri ar minoba ren, huk’uk’uri ar renoba ren; emuşeni huk’uk’uri renobas adami steri nena var aqven, huk’uk’uri nena aqven do emuşati ‘ofi3ialuri nena’ itkven. 1924 3’anaşi yani Ataturkiş p’eriodişi dudk’anoni do 1961 3’anaşi dudk’anonişi mengaperi oqopinot am tkvalaş oktirinu elzemi ren. Turkias nananena mutepeşi çkvaneri na uğunan xalk’epe skidunan do antepeşi doloxe Turkuli na var uçkinan dobadonamşinepe ren. Am sebebiten ‘Ofi3ialuri nena’ do ‘Nananena’ şi t’erminepes artikartişen ok’o3’k’inu uk’ors.
Xark’uri Nenapeşi Gamantanu do Gurapaşi K’anoniş coxo oktiruten “Xark’uri Nenapeşi Gamantanu Do Gurapa K’ala Turki Dobadonamşinepeşi Çkvaneri Nena Do Dialekt’epeş Ogurinuşi K’anoni” şa goktirinu çilaturi ar met’odi ren. Turkiaşi dobadonamşinepeşa normaluri skidala mutepeşis na ğarğalapan çkvaneri nenapeş ogurinu şeni xususuri k’ursepeş gon3’k’imuşi izni meçamu, nananenapeşi oğuruşa nodgitinus dobağineri nodgita var ren. K’at’ietiten nananenaş gurapaşi hak’k’is, dudk’anonişi teminat’işa ezdinu dvaç’irs.
|
TÜRKÇE
