DUDBUT'K'A

RELİGİURİ 3EROMONİAPEŞEN ANDĞANERİ NDĞAŞA TUTUMİ

Amerik’aşi svalonepek ixmart’es tutumi, Avrop’alurepek k’ont’inent’işa na moxteret’es oraşen ginz’e oraş 3’oxle. İptineri Avrop’aluri mabargepek igures svalonepeşen tutumi oşumu. Ok’ule antepek muğes tutumi Avrop’aşa. Amerik’aşi svalonepek var şupt’es tutumi keifi şeni, rit’ualepe mutepeşis do şamanepeşi go3’oncğonerobaten ixmart’es. Tutumi iqu Omjore Amerik’aş k’oloniza3iaşi sebebiti. İptineri k’olonialist’epeşi oxtimuşi sebebi rt’u tutumişi omraluş monz’inu. Avrop’alurepek Amerik’aşa Afrik’aşen na moiqones zenci kolepe k’ala tutumişi xaçka oxvenus kogoç’k’es. 1500-oni 3’anapes tutumi muiğinu Ant’illepeşen Esp’aniuri mazuğarepeşk’elen Esp’aniaşa. Ekolenti mtel Avrop’aşa mendaxtu. Osmanuri dobadonaşati 1600-oni 3’anapes Venedik’uri turcarepeşk’elen muiğinu. Dido mk’ule ar orasti p’op’ularuli iqu.

Tutumi (Nicotiana), Solanaceae (Badricanarepe) familiaşi Nicotiana sort’işen ren. But’k’ape muşi ixmarinen tutumi oxvenus. Mbulora-Mariaşinaşi tutapes penbe pukirepe gon3’k’ips. 0,75- 1,5 met’re ginz’enobas 3’aneri ar k’ult’uruli mzguda ren. Xura muşi ren gemti, 3ilindiri steri, tomaloni do men3axeroni. But’k’ape ren umxaloni varna mk’ule mxaloni, didi ovaluri, tomaloni do men3axeroni, ti-muşuri şuroni do mk’olo nostononi. Pukiri iz’iren dudis ç’aba oqopinot. T’ubişi formaten, penboni-mç’ita, tomaloni do xuti m3k’ili k’ak’ali pukiri uğun. Xili muşi ginz’e do ovaluri ç’it’a tasi iqven.

Let’a ixaçken tutumi orgu şeni stvelis. Ont’ule ixaziren pukrinoras tutumi orguşa. 3’oxle tasi işolen 3’k’aris. Pukrinoras, ordoşen dirgen yast’ik’epes. Yast’ik’epe oqopinuşi renan omjoroni ar at’mosferis. Nergepeşi yast’ik’epes dvaç’irs k’ai o3’k’omilu. Nergepe 6- 8 sant’imi iqvanşi, qonapes na intxoren xut’ulapes dirgen. Orgu ixvenen Pukrik’as generalurot. K’alit’oni tutumi niçanas yado opukronobaşi geç’k’alas 10- 15 but’k’a naşkvuten jindoleni burmeşen ik’vatinen. Tutumi irden 90- 120 ndğas. X3alaşi geç’k’alaşen goç’k’uten i3’ilen. O3’ilu xeten do ndğaşi ordoneri saat’epes ixvenen. Oxominuşi dulya ixvenen nak’otxani ndğas bağu do k’omantarus. Oxominuş k’ule but’k’a eizdinen silopeşa. But’k’ape 3’k’ariten işolinen. 3’ori nenaten itaven. Na içiçkanu but’k’ape gamik’aten. K’omp’aniaşa incğonen.

K’alit’oni ar tutumi şeni, k’limat’i beciti ren. Emuşeni, tutumi omraluşi ren moxva k’limat’is do let’as. Tutumişi but’k’as uğun taneni, zamk’i, nişast’a, pisa do alk’aloidepe. Am alk’aloidepeş doloxe irişen dido na ren nikot’inişi alk’aloidi ren. Tutumişi but’k’aşen na ixaziren infuzionepe (% 1-oni) xuraşi p’arazit’işa nodgitu şeni ixmarinen. Nik’ot’inişi sulfaturi cumupeti, oxaçkuşi limas bombola maqvilot, but’k’ape muşi keifi mameçerot z’igaraşi omralus ixmarinen. Tutumişi but’k’a ti-muşiluri formaten iferment’en. Şura niçinen. Mt’veri oxvenuten keifi na meçaps do na oxvalapaps ar madde oqopinot enfieşi omralus ixmarinen. Tutumişi tasepe xampa renan yağitenti. Turkialuri tutumişi yağişi nispet’i oşis 35-45 k’onari ren. Tutumişi yaği ixmarinen, çisti do sap’onişi indust’rias.

Turkia ren maxutani svas tutumişi omralus, Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3ale, Brezilia, Çini do Hindist’aniş k’ule. Turkias na ren tutumişi regionepe aşo ren:

-Egeşi regioni (Akhisar, Soke, Manisa, Denizli, Eşmeşi gomorgva)
-Uçazuğaşi regioni (Bafra, Samsoni, T’amt’raşi gomorgva)
-Trak’iaşi regioni (Keşan, Kirklarelişi gomorgva)
-Marmaraşi regioni (Balikesir, Bursa, Bolu, İzmitişi gomorgva)
-Yulva Anatoliaşi regioni (Malatya, Bitlis, Diyarbakir, Muş, Hakkari)