DUDBUT'K'A

K'ABARDEY-BALK'ARİAŞİ RESP'UBLİK'A

K’abardey-Balk’ariaşi Resp’ublik’a, Olande K’avk’asias na gedgin do akonaşis na skidun K’abardeyepe do Balk’arepeşen coxo ezdimeri, Rusiaşi Federasioni na 3’opxups federaluri resp’ublik’apeşen ar teri ren. K’avk’asiaş germapeşi olandeş 3’alen k’elenis, ğali Terek’işi havzas na go3’adgin resp’ublik’aşi yulvaş k’ele Osetiaşi Resp’ublik’a, omjoreş k’ele Okorturaşi Resp’ublik’a, gulvaş k’eleti K’araçay-Ç’erk’eziaşi Resp’ublik’a gudgin. Dixaşzoma 12.500 k’m2, nak’onoba 900.000 adami k’onari uğun. K’abardey-Balk’aria, Nalçik do Tirnavuz noğaluri oktalape k’ala didopete K’abardeyepe na skidun Zolskiy (Dzeliqo), Baksan, Çegem (Şedjem), Çerek (Şeredj), Arvan do Terek (Terç); didopete Rusepe na skidun Prohladniy do Mayskiy; didopete Balk’arepe na skidun Sovetskiy raionepeşen 3’opxun. Nalçikis K’abardeyepeş k’ule Rusepe do Balk’arepe dido skidunan. Noğa Prohladnis Rusepe, noğa Tirnavuzisti Balk’arepe dido renan.

Sovieturi Sosialist’uri Federaluri Resp’ublik’aşa mek’ireli (SSFR) “Magermepeşi Avt’onomiuri SSR”-şi doloxe K’abardeyi do Balk’arepeşi nasionaluri ok’ruğepeti kort’es. Emuşk’ule am jur ok’ruğik 3’opxu, 16 3’anağani 1922 tariğis SSFR-şa mek’ireli K’abardey-Balk’ariaşi Avt’onomiuri Oblasti. 5 Xrist’ana 1936 tariğis st’at’u muşi avt’onomiuri resp’ublik’aşa imağalinu. Resp’ublik’aşi Balk’ariaş no3’ile 1943-s konijilu. 9 3’anağani 1957 tariğis K’abardey-Balk’ariaşi Avt’onomiuri SSR ağneburot kogeidginu. Xrist’ana 1991 tariğis SSRA koguişibğuşi K’abardey-Balk’ariaşi Resp’ublik’a, mak’ature resp’ublik’aşi st’at’ute Rusiaşi Federasioniş doloxe kodoskidu. Resp’ublik’as gverdi p’arlament’uruli sist’ema uğun. Oktaluri ar dudmaxvencoba do jur meclisoni ok’anonuşi organi uğun. P’rezident’is k’abineti galeşen moqonuşi do get’k’oçuşi selaieti uğun. Ok’anonuşi Meclisi, Sovieturi Resp’ublik’a yado na içkinen jilen k’idala do Matemsilepeşi Sovieti na itkven tuden k’idalaşen 3’opxun.

K’abardeyepe do Balk’arepe Sunni Muslimani renan. K’abardey-Balk’ariaşi Resp’ublik’as, Rusuli k’ala K’abardeyuli do Balk’aruli, ofisialuri nenape oqopinot geç’k’apuri do oşkenduri doguronepes, arxvala nena do ç’aralobaşi dersepes igurinen do Nalçikis na gedgin K’abardey-Balk’ariaşi Oxen3aluri Universit’esti goşigorinen do igurinen. K’abardeyepeşi nananena Abxaz-Adige nenaşi grup’iş doloxe ren. Balk’arepek Ural-Altay nenapeşi, K’ipçak’uri grup’işi no3’ile na ren K’araçayurepeşa xolosoni ar nena ğarğalapan. Balk’aruli do K’araçayurik artneri lit’erat’uruli nena ixmars. Resp’ublik’as, K’abardeyuri jur svaruli do ar gazeta, Balk’aruliti ar gazeta gamiçkvinen. Edoxolo Nalçikis, k’ult’uruli dido k’idala do inst’ut’i koren.

K’abardey-Balk’ariaşi ek’onomiaş temeli indust’riaşi sekt’orik 3’opxups. Monk’a indust’ria, elekt’rik’iş energiaşi omralu do met’alurgia beciti ren. Makinaşi oxvenuti mordineri uğun. Resp’ublik’as xaçka mordineri uğun. K’abardeyaşi zenepes dik’a, lazut’i, çxvari do pukirtuta ixaçken. Germapeşi 3’alenk’elepesti lilve, xila do qurz’eni irgen. Çkvaxolo maskindinobati ixvenen. Germaluri oput’epes xampa oncvalepe uğun. Dobadona germaluri t’urizmis imoirden.