|
SURİAŞİ ARABULİ RESP'UBLİK'A
Suriaşi Arabuli Resp’ublik’a (Al Jumhuriyah al Arabiyah as Suriyah) Oşkaneyulvas Lubnani, İsraeli, Urduni, İrak’i do Turkia k’ala manz’ageri dobadona ren. Olandeşk’ele Turkia, yulvaşk’ele İrak’i, omjoreşk’ele Urduni, gulvaşk’ele İsraeli, Lubnani do Xçezoğa k’ala godgimeri ren. Dixaşzoma muşi 185,180 km², nananoğa do irişen didi noğa muşi Şami, maxoroba muşi 17.921.000 k’oçi ren. Halep, Lazkiye, Humus, Hama, Busra, Malula, Palmira didi noğape muşi ren.
Surias, tarixiş morgvalis Kenanurepe, Fenik’urepe, Hititepe, İbranepe, Aramepe, Asururepe, Babilurepe, P’ersepe, Yunanurepe, Romaurepe, Bizansurepe, Arabepe, Selçuk’epe do Xaçonepeş k’elen xe geidvinu. Dobadonas maartanot na dibarges k’oçepe renan Hazreti Nuhişi skiri Samişen mraleri do Samiuri nena na ğarğalapan Samepe. Şami rt’u, Emeviş İmp’arat’orobaşi şkaguri do Memluk’iş Oxen3aleşi k’ortaluri oktalaşi şkaguri. Abbasişi Xalifobaş oras (662- 749) Suria, dido moirdu, dido ilmiuri, k’ult’uruli, manoğaruli do sosialuri tesisepe ik’idu. Şami, 1260 3’anas Memluk’işi İmp’arat’orobaş nananoğa iqu, 1400 3’anas, Timuriş k’eleni noşatxute kodilixvu. 1517 3’anas Osmaniaşi xe3alaşa amaxtu do 403 3’anaş morgvalis Osmaniaş k’elen iktalinu. Kianuri maartani limas Osmaniaşi xe3alaşen kogamaxtu. 1920-şen 1946-şakis Frangiaşi oktalaş tude rt’u. 1946 3’anaşi timoşletinobaşi ognapaş k’ule 1958 3’anaşi K’unduraş tutas, Misiri k’ala Ok’ont’aleri Arabuli Resp’ublik’a geik’idu. Am ok’ont’aloba sum 3’anas naqonu do jur dobadona 1961 3’anas kok’ui3’k’es.
Suria ok’uirten sum k’ortaşa, zoğap’ici, germapuna do Suriaş saxra yado. Suriaş dixaşi sumişen juri ren saxra. Surias uğun Xçezoğaşi mk’ule p’ici. Zoğap’icis naqonops yulva do omjoreşk’ele na golacans moduli zenepe do golape. Emuşk’ule yulvaşk’ele germape do vadepe iz’iren. Zoğap’iciş t’aroni mapxaş tutapes t’enoni do dido mçxvapa iqven. Qinoraş tutapes dido mpula iqven do dido mç’ips. Halepişi gomorgvas do step’i saxras mskva t’aroni uğun. Şamişi gomorgvas dğaleri do serişi mçxvapanobaş çkvaneroba dido na uğun do didote xomula at’mosferi na uğun dixaluri t’aroni iqven.
Suriaşi ek’onomia didote xaçka do maskindinobaşen 3’opxun. Dobadonas madenepe m3ika gamulun. Xaçkaşi maxsulepe uğun; keri, dik’a, çvia, çxvari, lazut’i, lilve, xila, tutumi do şekerk’amişi. Namtini k’ortapes pambuği do zeytiniş xaçkati ixvenen. Deve, mçxuri, txa do puci iskedinen. Fosfatişi madeni gamiğinen. P’et’roli m3ika uğun. Edo çkva alçişkva, bazalt’i, k’urşumi do linciti gamiğinen. Suria; Turkia, Urduni, Lubnani do İrak’i artikartis na nunç’işinaps erk’inaşgzaş sist’emaşi şkas goşadgin. Lazkiye do Tortusişi limanepe zoğaluri nunç’işobaşa kodubağun. Galeni do doloxeni putxaş nunç’işoba gen3’uraneri uğun.
Surialurepe, Arabistani, Asia do Avrop’aşen çveri k’oçepeşi oxoktute yeçkinderenan. Maxorobaş ekseri Sami cinconi Arabepek 3’opxupan. Maxoroba muşiş %89 Arabepe, %6 Kurdepe, %3 Armenepe do genomskideti Turki, Ç’erk’ezi do Asurepek 3’opxups. Suriaşi ofisialuri nena Arabuli ren mara ekseri Sami cinconi Arabuli iğarğalen. Amuşen çkva Turkuli, Suryanuri, Kurduri, Armenuri do Ç’erk’ezuriti iğarğalen. Maxoroba muşi didote Muslimani ren mara m3ika Xrist’ianiti skidun. Xrist’ianepe ekseri K’atolik’i, Ortodoksi, Surialuri Ortodoksi, Monofist’i, P’rot’est’ani, Keldani do Nesturi steri çkvaneri grup’epeşen 3’opxun. Muslimanepe didote Sunni ren. Edoxolo Alevepe, İsmailelepe do Durzepeti koren. Yezidi, Rafizi do Şiaş mezxebonepeti m3ika mevcudi ren.
|
TÜRKÇE
