|
ÇEÇENİSTANİŞİ MAARTANİ CİHADİ
Çeçenistanişi maartani cihadi, Çeçenepek 1991 3’anas timoşletineroba ognapesşi Rusiak 1994 3’anaşi Xrist’anaş tutas Caxark’ales na dgin oxen3aleşi doxoreş obombinute geoç’k’u do jur 3’anas naqonu. 31 Mariaşina 1996-s Hasavyurtişi akt’ite koniçodu. Gorbaçovişi glastnost’i do p’rest’roik’aş p’olit’ik’apete SSRA-k ok’o3’k’inuş p’eriodişa kamaxtu do Çeçenepek 1 3’ilva 1991-s Çeçen-İnguşiaşi Resp’ublik’a coxote timoşletineroba ognapes do maartani p’rezident’i Caxar Dudayevi iqu. Rusiak, xe3alaşen am k’adroş get’k’oçinu do menfaat’epe muşis na oxezmet’asunon k’adroş geoxunu şeni ipti Çeçenistaniş doloxe Omer Avturkhanovişi go3’oncğonerobas muxalefet’i kodo3’opxu. Edoxolo am muxalefet’is silaxi do askeruli teçizatite numxvacu. Muxalifepek 3’ilva 1994-s xe3alaşi askerepe k’ala ok’vak’idus kogeoç’k’es. Rusiak k’omp’lo muşi ompulu şeni Caxar Dudayevişi askerepe do muxalifepeş şkas na yeçkindu ok’vak’idinu Çeçenistanişi doloxeni mesele yado o3’iru unt’u. Amuşeni ar k’ele muxalifepeş ok’vak’idu şeni askeri do silaxi mpuleri noncğonapt’u do majura k’ele ultimat’omi meçapt’u. Mara Rusi askerepe xe3alaşi mencelepeş k’elen iç’opinuşi xali oxoi3’onu. Rusiak, Çeçenistanişi timoşletinobaş k’ank’ala ozu şeni namtinoras nananoğa Caxark’ale obombu. Mosk’ovaşi xe3alak, Çeçenistanişi k’abğas dudi muşi ompulu şeni muşi putxapeş k’elen obombuş ambarepe 3’oxle moivaru tina am xali oxoi3’onuşi ok’abulu kodvaç’iru. Rusiaş k’elenari muxalifepe timoşletinobaş k’elenari xe3alaş nazaris isap’aruşi Rusiaşi p’rezident’i Boris Yeltsinik, 29 3’ilva 1994-s ultimat’omi meçu do na ok’vak’idupt’u k’elenarepeşa 48 saat’iş doloxe silaxepeş naşkvinu geçinadvu. Mara Çeçenistanişi go3’oncğoneri Dudayevik am ultimat’omis nodgitu do Yeltsinis aşo ultimat’omi meçamuş selaieti var uğun yado ognapu. Aşo ultimat’omi meçamus Rusiaşi noğira rt’u oğodapeşa direkt’i xe gedvu şeni maana oxvenu. Mara Çeçenistanik, Mosk’ovaşen na iktalet’u muxalifi silaxoni mencelepe goşobğu şeni ocedelus naqonu. Am oğodape iquşi Rusiak direkt’i mudaxales geç’k’u do 3 Xrist’ana 1994-s Rusi putxapek Caxark’ales na dgit’u p’rezident’obaşi doxore dobombes. Çeçenistanişi maartani cihadi aşote kogeoç’k’u.
Çeçen-İnguşiaşi Resp’ublik’aş noğa Nattereçnis 4.000 Rusi askerik xe kogedvu. Amuşk’ule Rusiak, Dudayevişi mencelepek mk’ule oraş 3’oxle na ç’operet’u askerepeş 48 saat’iş doloxe naşkvinu şeni ultimat’omi meçu. Dudayevişi xe3alak ç’operepeş oxoşku şeni şart’i go3’adu, askerepe muşi na rt’u Rusiak k’abuli qvas yado. Ç’operepeş mesele ultimat’omite var içodinuşi ok’oğarğalus geiç’k’inu. Mara Rusiaşi nodgitaş naziri Pavel Graçovi k’ala Çeçenistanişi p’rezident’i Dudayeviş şkas 6 Xrist’ana 1994-s na ixvenu ok’oğarğalas p’ozit’iuri simada yeçkindu tina Rusiak, Caxark’ale 7 Xrist’anaş dğas majura fara putxapete dobombu. 11 Xrist’anaş dğas Rusi mencelepek Çeçenistanişa amaxtes. Çeçenistaniş Rusiaşen ok’o3’k’inu na var unt’u Rusiaşi xe3alak, Çeçenistani Rusiaşa xolo mogapu şeni Xrist’ana 1994-s na geoç’k’u obombus reaksionepeş sebebite jur 3’ana noqonu. Rusias, limas dido askeri na uğuru şeni Çeçenistanişen gamaxtimu do mucaxidepe k’ala mo3’qvinu kodvaç’iru. 1996 3’anas na ixvenu Hasavyurtişi akt’ite Çeçenistanişi timoşletinoba Mosk’ovaş k’elen ik’abulu. Yeltsiniş xe3alaşi Rusiak 1994- 96 3’anapeş şkas Çeçenistanişa na oğodu ugecgineri op’erasioniş k’ule 31 Mariaşina 1996-s Çeçenistaniş coxote Aslan Masxadov k’ala Rusiaşi coxote Aleksandr Lebedik Çeçenistanişi p’olit’ik’uri st’at’u xut 3’anaş doloxe goink’vatinasunon yado akt’is imza geiğaru. Am oras Rusiaşi mencelepeş limaşi putxapek Çeçenistanişen gamulut’esşi nananoğa Caxark’ale p’at’işi dobombes do Caxark’ales şilyadoşilya sivili k’oçi doğurines. Limas na ğuru k’oçeğeşi nak’onoba 200 şilya k’onari ren yado itahminen. Edoxolo limaş oras na içvinupeş nak’onobati 500 şilyaşen dido ren.
|
TÜRKÇE
