|
OĞUZEPEŞİ NENA AZERULİ
Azeruli (Azerbaycanişi Turkuli), Ural-Altayişi nenaluri grup’işa mek’ireli, Turkuli nenapeşi doloxe Oğuzepeşi cinconi do Turkiaşi Turkulişa dido mengaperi nena ren. Azerbaycanişi Cumxuriyet’işi resmuri nena ren. Turkias noğape İğdiri do Agris iğarğalen. İrak’uli Turkmenepeşi şiveti Azerulis nungaps. Azerbaycanişen gale İrani (yulva Azerbaycani do geulva Azerbaycanişi eyaletepe), Okortule, Rusia, Turkia, Uk’raina, İrak’i, Ozbekistani do Armenias iğarğalen. Yulvaluri dialekt’i (Kuba, Şamaxi, Bak’u, Muğani do Lenk’erani), geulvaluri dialekt’i (Kazaxi, K’arabaği, Gence), olandeluri dialekt’i (Şeki, Zakatala-Kaxi) do omjoreluri dialekt’i (Naxçivani, Ordubadi, Erevani) uğun. Dialekt’epe artimajuraşen fonet’iuri xususobate ok’oirtenan.
Azeruli, arteri moderni Turkuli nena ren, Gokturkepeşi oraşi xonari “mozderi e” andğasti xolo kuğun. Turkuli nena 13. oş3’anuras Hazarişi geulvas Oğuzepeşi Turkuli cinconi xususobas oxoşkveri omordinus kogeoç’k’u. Geulvaluri Turkuli yado şineri am k’ortaşi Turkulis çkvaneri speroni jur daire yeçkinderen. Antepeşen arti Azerbaycani do yulva Anatolia oşamileri yulvaluri Oğuzepeşi xanç’ali, majura Osmania oşamileri geulvaluri Oğuzepeşi xanç’ali ren. Azerbaycani do Osmaniaşi Turkulişi oşkas şiveluri çkvanerobape koren. Amuşi sebebepe, yulvaluri Oğuzepeşi xanç’alişa galeni Turkuli şivepeşi edo bilasa K’ipçakepeşi tesiris do İlhanelepeşen genomskide Moğoluri nenaşi namtini nişanepes ogoru unon. Geulva do yulva Oğuzepeşi xanç’alepeşi çkvanerobape 14. oş3’anura şk’ule ok’atalus kogeoç’k’u. 17. oş3’anuraşen 3’oxleti Azerbaycanis mordineri edeburi k’oçepe rt’u do yulva do geulva Oğuzepeşi xanç’alepeşi oşkas beciti çkvaneroba va rt’u şeni am jur Oğuzuri Turkuli, oç’aruşi nena yado geulvaluri Turkuli coxote molişinerenan.
Arabuli cinconi Turkuli alboni ixmarinet’u orapes Azerbaycani do Osmaniaşi Turkulite ç’areli svarapeşi imlapes didi oşkarobape uğunan. Azerbaycanişi Turkuli varna Azeruli, 17. oş3’anura şk’ule muşi mecras omordinus konaqonu. Rusepeşi xe3ala şk’ule, Osmaniaşi Turkulişi k’orta k’ala irtibati dirk’inuşi do uk’ule oxen3ale i3’opxinuşi ç’aralobaşi nena yado Azeruli resmuri nena koniktu. Azerbaycanişi Turkulişi oç’aruşa Arabuli albonişi variant’ite geiç’k’inu. Selçuk’ia do Osmaniaşi Turkepek 10. oş3’anuras geoç’k’es do Arabuli albonişa Turkuli şeni doç’ireli ar-jur bonca (ç, p, j) nuk’limes do am albonite ğirsoni svarape doç’ares. Arabuli albonite Azerbaycanişi tarixişi do ç’aralobaşi k’imetoni noç’arepe yeiçkindinu. 1929-1939 3’anapeşi oşkas Latinuri alboni, 1939-1991 3’anapeşi oşkas K’iriluri alboni ixmarinu. 1991 3’anaşen doni 9 xonaroni, 23 uxonare 32 bonconi Latinuri alboni ixmarinen. İranis oxoreli Azerepek, andğasti Arabuli albonite ç’arupan.
|
TÜRKÇE
