DUDBUT'K'A

K'İRGİZİSTANİŞİ CUMXURİET'İ

K’irgizistanişi Cumxuriet’i (Kirgiz Respublikasi), oşke Asias art Turki oxen3ale ren. Dobadonas zuğap’ici var uğun do manz’agerepe muşi ren; olandes K’azakistani, geulvas Ozbekistani, omjoregeulvas Tacikistani do omjoreyulvas Çinişi Xalk’uri Cumxuriet’i. K’irgizistani; Azerbaycani, K’azakistani, Ozbekistani, Turkia do Turkmenistani k’ala anşi timoşletineri Turki oxen3aleşen arteri ren. Nananoğa muşi Bişkek, dixaşzima muşi 199.951 k’m², maxoroba muşi 5.485.000, majura beciti noğape muşi Batken, Çuy, Celalabad, Narin, Oş, Talas, İssikgol ren.

K’irgizepek, Gokturkepeşi devres germa Kogmenişi olande k’ele skidut’es. 840 3’anas Uygurepeşi oxen3ale doloxves do am dixapes mutepeşi oxen3ale gedges. K’irgizepe 10. oş3’anuras K’arahanlepeşi tesirite Muslimani iqves. 13. oş3’anuras Moğolepeşi xe3alaşa amaxtes. 17. oş3’anuras Rusepeşi istilaşa majura Turki k’abilepe k’ala nodgites. 19. oş3’anuras K’irgizepeşi dixapes mtelot Rusepeşi xe3ala aqu. 1924 3’anaşakis Turkistanişi Muxtari Sovieti Sosialist’i Cumxuriet’işa mek’ireli rt’u do 1925 3’anas K’ara K’irgiz Muxtari Mintik’a yado icoxinu. 1920 3’anaşen doni K’irgizistanis, mordineri k’ult’ura, gamantana do sosialuri skidala aqu. Ok’itxu-oç’aru dido goint’alu do standardi art edebiuri nena gamiçkinu. İktisaduri do sosialuri mordinuti dido k’ai rt’u. 5 Xrist’ana 1936-s K’irgizistanişi Soviet Sosialist’uri Cumxuriet’i niktinu do Sovieturi Artobaşi mono3’ipxe 15 itifak’işi cumxuriet’işen arteri iqu. 1991 3’anaşi Mirk’ani tutas Sovieti Sosialist’uri Cumxuriet’epeşi Artobaş k’elen xveneri referandumis magoşo3xunepeşi %88,7 k’onarik mcveşi Sovieturi Artoba gen3’uraneri federasioni iqvasya tkves. K’irgizistani 21 Xrist’ana 1991-s Timoşletineri Oxen3alepeşi Cemiet’işa resimuro ak’atu.

K’irgizistanişi zuğapeşen mendra do mağala dixaloni oqopumuk t’aroni muşis didote notesirups. Germapeşi tudendixapes şirimonaşi t’u3a ixişi tesiri uğun. Mağala mintik’apes qini t’aroni uğun. Oşke mintik’as moşkva mç’imoni t’aroni uğun. Monç’inora do qinoras, dğaleri do seris t’u3anobaşi çkvaneroba uğun. Dobadonaşi maxorobaş %64,9 K’irgizepek, %13,8 Ozbekepek, %12,5 Rusepek, %1,9 Tatarepek, %1,1 Uygurepek, %0,7 K’azakepek do %0,5 Uk’rainurepek 3’opxupan. K’irgizistanişi resimuri dini İslami ren. K’irgizepe Sunni do Hanefi mezhebişi mensubepe renan. Maxoroba muşi didote Muslimani ren (%76). Dobadonas %18 Xrist’iani, %2 Budist’i, %4 Ateist’i skidun. Dobadonaşi resimuri nena K’irgizuri ren. Rusuli nenasti resimuri nenaşi st’aut’u uğun.

Dobadonaşi iktisadi didote maskidinobaşa, xaçka do mamadenobaşa mek’ireli ren. Xaçkaşi noçanepe muşi ren; dik’a, pambuği, şekerişpancari, lazut’i, tutumi, lilve do xila. Germaluri mintik’apes oç’işinuşi 3xenepe do m3kvit’ura iskedinen, mabut’k’ucoba ixvenen. İrişen dido mç’ipedudoni skidina iskedinen. K’irgizistanis madenişi xampa rezervepe uğun. Germa Tanris erk’ina, civa, surme, orko; doloruba Ferganas p’et’roli do gazişi rezervepe uğun. Edoxolo noşkeri, cumu, k’aolini, camiştozişi rezervepe uğun. Mak’ine, ot’omot’ivi, gida, çiment’o, cami do k’onserveşi fabrik’ape sinauri k’idalape muşi ren. Ğalepeşe jin gek’ideri hidroelektrik’işi sant’ralepe iktisadis dido nirgenan. Dobadonas çodina 3’anapes tabiuri mskvanobapeş tesirite t’urizmi goint’alen do amukti dobadonaşi iktisadişa dido nirgen. Aşo rentina, K’irgizistani Turkuli kianaşi irişen fuk’ara dobadona ren.



                                                                                                                                                              TÜRKÇE