|
K'AZAKİSTANİŞİ CUMXURİET'İ
K’azakistanişi Cumxuriet’i (Qazaqstan Respwblïkası) oşke Asias do yulva Avrop’as timoşletineri art Turki oxen3ale ren. K’azakistani; Azerbaycani, K’irgizistani, Ozbekistani, Turkia do Turkmenistani k’ala anşi timoşletineri Turki oxen3aleşen arteri ren. Manz’agerepe muşi ren; olandes Rusia, omjores Turkmenistani, Ozbekistani do K’irgizistani, yulvas Çinişi Xalk’uri Cumxuriet’i. Dobadonas Hazari zuğaşa do Arali t’ibaşati ak’ra uğun. Kianaşi irişen didi maçxorani dobadona ren. Muslimani dobadonapeşi do Turki oxen3alepeşi irişen didi dixaşzimoni do irişen xampa tabiuri odudoni ren. Nananoğa muşi Astana, dixaşzima muşi 2.727.300 k’m², maxoroba muşi 16.638.000, majura beciti noğape muşi Almati, Karaganda, Çimkent, Atirav, Kostanay, Oral, Kizilorda, Semey, Turkistan, Taraz ren.
K’azakistani, Turkepeşi tarixiş beciti oxen3alepeşen Sak’a, Huni, Gokturki, K’ipçak’i, K’araxanli, Altinorda steri oxen3alepeşi şkaguri; K’ipçak’i, Oğuzi, Karluk’i steri Turki k’abilepeşi dobargale iqoperen. K’azakepeşi st’epepe edoxolo oşke Asias İ.3’. 5000-1200 3’anapeşi oşkes; Afanesiova, Andrenova do Karasuk’i steri k’ult’urape skiderenan. Aya devreş k’ule K’azakepeşi st’epepes gedgineri noğarobape renan; Sak’ape, Hiungnupe, Avarepe, Gokturkişi Ok’ağane, Geulva Gokturkişi İmp’arat’oroba, Hazarepe do Bulgarişi devre, II. Gokturkişi Ok’ağane, Turgişişi Oxen3ale, Arabepeşi hucumepe, Karluk’epe do Kimek’epe, K’araxanlepeşi Oxen3ale, Oğuz Yabgu, K’ipçak’epe, Didi Selçuk’alişi İmp’arat’oroba, Harzemşaxepeşi Oxen3ale, Moğolepeşi xe3ala, Altinordaşi Oxen3ale. 1920 3’anas Rusepek “K’irgizistanişi Ot’onomi SSC” geodgines. 1925 3’anasti coxo muşi, “K’azakistanişi Ot’onomi SSC” yado goktires. 1936 3’anas “K’azakistanişi Sovieti Sosialist’uri Cumxuriet’i” geidginu. 1924 3’anaşen 1934 3’anaşakis xaçkaşi siaset’iş sebebite dido in3’irinu. Dido K’azaki k’abilepek Uyguriaşa dibarges. K’azakistanis, II. kianuri limas meç’ireli devrepe aqu do maxoroba dvark’inu edo SSCA-şi devreş morgvalis sovieturi xaçkaş siaset’i tatbik’ineri şkaguri iqu. 1990 3’anas iktisadi buxraniş k’ule do SSCA dilixvuş k’ule 1991 3’anas timoşletineroba muşi komogu.
K’azakistanis, ok’ianusepeşen mendra ren şeni do zuğaşi tesiri doloxe var amoçkumers didi germape uğun şeni dixaluri t’aroni uğun. Dobadonaş irk’ele monç’inora do qinoraşi tutapeş t’u3abobaşi çkvaneroba didi ren. Dobadonaşi resimuri nenape K’azakuri do Rusuli ren. Doguralepes Rusuli do K’azakuri nenate igurinen. Edoxolo m3ikanuri nenapeteti gurapa ixvenen. Dobadonaşi maxorobaş %63,1 K’azakepek, %23,7 Rusepek, %2,9 Ozbekepek, %2,1 Uk’rainurepek, %1,4 Uygurepek, %1,3 Tatarepek, %1,1 Germanepek 3’opxupan.
Dobadonaşi iktisadi xaçka, maskidinoba do mamadenobaşa mek’ireli ren. Dixape muşi didote şirimona do germapete gont’aleri ren şeni xaçkaşa moxva let’ape m3ika uğun. K’azakistanis moçkva p’et’roli, uraniumi, erk’ina, orko do k’urşumişi rezervepe uğun. Hacimi do ç’eşidite minerali do xammaddeşi odudepe k’ala kianaşi k’oro3xeri dobadonapeşen ren. K’azakistanis 1225 ç’eşidi mineraloni 493 odude ren. Uraniumi, kromi, k’urşumi do çink’oşi odudepeş xampobate kianaşi majurani, manganişi xampobate kianaşi masumani, lincişi xampobate kianaşi maxutani dobadona ren. Noşkeri, erk’ina do orkoşi rezervepete iptineri viti, gazişi rezervepete iptineri vitojur, p’et’rolişi rezervepete iptineri vitosum, aluminiumişi rezervepete iptineri vitoşkvit dobadonaş doloxe ren. Kianaşi kromiş %26, orkoş %20, uraniumiş %17 k’onari K’azakistanis ren. Metalik’i bizmuti, sungersi titaniumi, kili do rafine linci, mangani do k’onsantrepeşi omralaş %90, p’et’roli, metalik’i k’urşumi do çink’oşi omralaş %80 do gazi, noşkeri, erk’ina do kromişi omralaş %50 k’onari gale gamiçinen.
|
TÜRKÇE
