ANASAYFA

KİŞİLİK BOZUKLUĞU: PSİKOPATİ

Psikopati eskiden her türlü akıl hastalığı formunu kapsayan bir terim olarak kullanılırdı. Bugün ise, psikopati psikiyatride empati ve vicdan eksikliği ile karakterize olan bir kişilik bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Psikopati sözcüğü, Yunanca psych yani “zihin, ruh” ve pathos yani “dert, acı çekmek” ten türemiştir. Psikopati denildiğinde kişiliğin anomalisi veya şahsiyetin patolojisi göz önünde tutulur.

Kişilik bozukluğu olanlar, “kişiliğin oluştuğu gençlik yıllarından itibaren, sosyal çevreye adapte olamamak suretiyle ayrışan şahıslardır.” Psikopati hem kişinin kendinin, hem de onu çevreleyen insanların sıkıntılarına neden olan kişiliğin bozukluğudur. Kişilik bozukluklarının teşhisi üç temel belirtiye dayanır: Karakter bozukluklarının bütün halinde olması, yaşam boyu devamlılık arz etmesi ve az değişmesi, sosyal adaptasyonun değişmesi.

Kişilik bozukluklarının dinamiğinde sosyal etkenlerin, aile içi ilişkilerin (iş yerini değiştirmek, hapislik, askere gitme, evlenmek, boşanmak v.s.) büyük rolü vardır. Bazı somatik hastalıkların, fizyolojik bozuklukların, alkolizmin ve narkomanilerin önemi, psikojen etkenlerin rolü de belirtilmelidir. Normal şahıslarda hiç bir patolojik duruma sebep olmayan ve kısa süre içinde kontrol altına alınabilen ruhsal travmalar, kişilik bozukluklarının şiddetlenmesine, şahsın uzun süre normal hayat faaliyetinin bozulmasına neden olur.

Psikopatik kişilik örüntüsü temelde, ahlak normlarının dışında kalan ve anti-sosyal nitelik taşıyan vasıflarla ifade bulur. Bu vasıfların başlıcaları ise şunlardır:

Olağanüstü etkileme gücü ve iyi bir zeka düzeyi
Akıldışı düşünme belirtilerinden olan delüzyon ve benzeri işaretlerin yokluğu
Güvenilir olmama, kolay yalan söyleyebilme, samimiyetsiz tutumlar, farklı çevrelerde farklı adlar kullanarak kendini tanıtma
Sorumluluk taşıyamama (düzenli bir iş yaşamı kuramama, maddi koşulları düzenleyememe)
Patolojik düzeye ulaşan ben-merkezcilik ve içgörü kaybı
Kişilerarası ilişkilerde duyarsızlık, empati kuramama, duygulanımda küntlük, sosyal ilişkilerde faydacılığı önceleme
Vicdan ve utanma duygusundan yoksunluk
İçtepisel davranım, zayıf iradi güç ve deyimlerden öğrenme başarısızlığı
Kolay uyarılabilirlik ve buna bağlı olarak ortaya çıkan saldırganlık
Kendisinin ve diğerlerinin emniyetini hiçe sayan davranışlar gösterme
Adli sicilde yüklülük (gözaltı, tutuklanma v.b. adli kayıtların varlığı)
Uygunsuz motivasyonların tetiklediği anti-sosyal davranışlar
Alkol alımı halinde kurgusal (fantastik) ve itici davranışlar sergileme
Nadiren sonuca ulaşan intihar girişimleri
Sıradan, kendisine özel olamayan, zayıf katılım gösterdiği cinsel yaşam
Herhangi bir hayat planını takip etmede, geleceğe dair atıfta bulunmada başarısızlık

Kişilik bozukluklarının seyrinde zamanla birbiri ile yer değiştiren kompenzasyon ve dekompenzasyon aşamaları bulunur. Hayat şartları ve iş gücü iyi olan psikopatiyalar bazen uzun yıllar kompenzasyon aşamasında kalabilirler. Böyle olduğunda, o şahısların davranışında dikkati çeken bir belirti gözlenmemektedir. Onlar normal olarak çalışmakta ve aile kurabilmektedirler. Ancak bununla birlikte daha sık sık dekompenzasyon (hastalığın şiddetlenmesi) aşaması ile karşılaşmak mümkündür. Klinik mahiyetine göre dekompenzasyon aşaması spontan fazlar ve patolojik reaksiyonlar şeklinde olabilir. Spontan fazlar ise dikkati çekecek herhangi bir etki olmadan ortaya çıkabilir. Birçok, kişilik bozukluğu olan şahıs bu tip fazlara ulaşmak için sanki gayret gösterir. Bu fazların ve reaksiyonların ağırlığı, devam etme süresi çeşitli olur, bazen haftalar hatta aylarca sürebilir.

Şimdiye kadar kişilik bozukluklarının bütün uzmanları tarafından kabul edilen tam bir sınıflandırılması yoktur. Fakat genel olarak psikopatiyalar; Sikloidler, Astenikler, Şizoidler, Paranoidler, Epileptoidler, Histerikler, Devamsız psikopatiyalar, Antisosyal psikopatiyalar ve Konstitusyonal ahmaklar şeklinde tanımlanırlar.