ANASAYFA

BAŞBAKAN HÜSEYİN RAUF ORBAY

Hüseyin Rauf Orbay 1881’de İstanbul’da doğdu. Koramiral ve Ayan Meclisi üyesi Mehmet Muzaffer Bey’in oğludur. Mehmet Muzaffer Bey Abhazya kökenli Aşkharuva bir ailedendir. Annesi Rüveyde Hanım ise, Girit kökenli bir ailedendir. İlkokuldan sonra Trablusgarb Askerî Rüştiyesini bitirdi. Heybeliada Bahriye Mektebinde okuduktan sonra Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyununu bitirdi. Amerika Birleşik Devletlerinde denizcilik eğitimi gördü. Deniz subayı olarak Osmanlı donanmasına katıldı. Amerika, İngiltere, Almanya gibi dönemin önemli ülkelerinde çeşitli dış görevlerde bulundu. 1908’de Yemen harekâtına katıldı. Sisam ayaklanmasının bastırılmasında görev verildi. 1909 yılında Tuna Milletlerarası Suyolu Komisyonuna, Osmanlı ülkesi adına katıldı. 1911- 1912 yıllarında Osmanlı-İtalyan savaşında Trablusgarb cephesinde savaştı. Balkan savaşı sırasında da Hamidiye kruvazörüyle Karadeniz ve Akdeniz’de yaptığı vur-kaç baskınlarla, “Hamidiye Kahramanı” adıyla tanındı.

Birinci dünya savaşında İran ve Irak’ta Osmanlı Teşkilât-ı Mahsusasında görev yaptı. Birinci dünya savaşında, Afganistan’ın Osmanlı ülkesinin yanında yer alması için, temsilci olarak Kabil’e gönderildi. İran Cephesi Genel Komutanlığına atandı. İstanbul’a dönünce, yarbay oldu. Bahriye Nazırlığı Kurmay başkanı yapıldı. Osmanlı ve Rus esirlerinin değişimi konusuyla ilgili olarak 1917’de Danimarka’da toplanan komisyona albay rütbesi ile katıldı. Osmanlı heyetine başkanlık etti. 1918’de Brest-Litovsk Konferansına Osmanlı temsilcisi olarak katıldı. Osmanlı ülkesini bölen politikaların mimarı olan ve Osmanlı ülkesini Alman emperyalistlerin yanında savaşa sokan maceracı Enver, Cemal ve Talat’ın üçlü çetesi yurt dışına kaçınca, 14 Ekim 1918 tarihinde kurulan Ahmed İzzet Paşa hükümetinde, Bahriye Nazırı olarak görev verildi. 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütârekesini imzalayan Osmanlı heyetinin başkanıydı. 8 Mayıs 1919’da askerlikten ayrıldı. Anadolu’ya geçti. Amasya Tamimini hazırlayanlar arasındaydı. Erzurum Kongresinde Heyeti Temsiliyeye seçildi. Sivas Kongresinde başkan yardımcısıydı.

12 Ocak 1920’de toplanan son Osmanlı Meclis-i Mebusanına Sivas Milletvekili olarak katıldı. Mecliste, Anadolu ve Rumeli Müdâfaai Hukuk Cemiyeti adına Felahı Vatan Grubunu kurdu. Sivas Kongresi kararlarının yer aldığı Misâkı Millî'nin kabul edilmesinde etkili oldu. 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un işgali ve Meclisin işgalciler tarafından basılmasından sonra İngilizler tarafından Malta adasına sürüldü. Sakarya Zaferinden sonra serbest bırakıldı. 1921'de sürgünden dönerek Milli Mücadeleye katılmak üzere Anadolu'ya geçti. 1921’de Bayındırlık Bakanı oldu. Daha sonra Meclis ikinci başkanı seçildi. 12 Temmuz 1922- 4 Ağustos 1923 tarihleri arasında 4. İcra Vekilleri Heyeti Reisliği (Başbakanlık) yaptı. Lozan Barış Konferansının ön hazırlıklarını yaptı. Mustafa Kemal’e muhalif teşkil eden grup içinde yer aldı. Lozan Konferansında Türkiye Baş temsilcisi ve Dışişleri Bakanı İsmet İnönü ile anlaşmazlığa düştü. 4 Ağustos 1923’te Başbakanlık görevini bıraktı. İstanbul’da bulunan son halife Abdülmecid Efendiyle görüştüğü için, hedef oldu.

Halk Fırkasından ayrılan milletvekilleriyle birlikte Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Adnan Adıvar’ın öncülüğünde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını 17 Kasım 1924’te kurdu. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk muhalefet partisidir. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1930'da kurulan Serbest Fırka gibi değil, gerçek bir muhalefet hareketidir. Cumhuriyet rejimine değil, fakat Mustafa Kemal’in şahsında gördüğü cumhuriyeti kişiselleştirme eğilimlerine karşı çıkmıştır. Amasya Tamimi ile Kurtuluş Savaşını başlatan kadrodan Mustafa Kemal hariç hemen bütün üyeler, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurucu ve liderleri arasındaydı. Kazım Karabekir’in başkanlığını, Ali Fuad Cebesoy’un genel sekreterliğini yaptığı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının genel başkan vekilliğini yürüten Rauf Orbay, mecliste etkili bir grup meydana getirdi. İsmet İnönü’yü Başbakanlıktan çekilmeye zorladı.

Muhalefette aktif bir rol oynadığı için, Şeyh Said ayaklanmasının kışkırtıcıları arasında gösterilen Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 3 Haziran 1925’te kapatıldı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının yönetici kadrosu, 17 Haziran 1926’daki İzmir suikastinde parmakları olduğu iddiasıyla yargılandı. Tedavi amacıyla Avusturya’da bulunan Hüseyin Rauf Orbay, on yıl hapse mahkum edildi. Onuncu yıl affından sonra Türkiye’ye döndü. 1939’da Kastamonu Milletvekili seçildi. İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1942- 1944 yılları arasında Türkiye’nin Londra Büyükelçisi oldu. Bu görevden kendi isteğiyle ayrıldı. 1945 yılında yapılan ara seçimlerinde İstanbul Bağımsız Milletvekili adayı olarak seçime girdi. Ancak kazanamadı. Bundan sonraki hayatını politikadan uzak yaşadı. 16 Temmuz 1964'te Cihangir’de öldü. Sahrayıcedit mezarlığında toprağa verildi. Siyasi hatıralarını “Cehennem Değirmeni - Siyasi Hatıralarıma” adlı iki ciltlik bir eserinde yayınlamıştır.



                                                                                                                                                              LAZURİ