ANASAYFA

BAŞBAKAN ALİ FETHİ OKYAR

29 Nisan 1880 tarihinde, günümüzde Makedonya sınırları içinde olan Arnavut kenti Pirlepe'de doğdu. 1898'de Harp Okuluna girdi. 1900'de piyade teğmen rütbesiyle mezun oldu. Vatan ve Hürriyet adlı gizli cemiyete katıldı. 1904'te kurmay yüzbaşı oldu. Selanik'te konuşlanmış Üçüncü Ordu emrine verildi. Bu görevi sırasında İttihat ve Terakki Cemiyetine katıldı. 1907'de Selanik Demiryolu Müfettişliğine nakledildi. 1908'de binbaşı oldu. Ardından da Selanik Jandarma Subay Okulu Komutanlığına getirildi. 1908 hareketini hazırlayan kadro içindeydi.

12 Ocak 1909 tarihinde Paris Askeri Ataşesi oldu. 3 Temmuz 1911 tarihinde Arnavutluk Harekâtı sırasında İşkodra Müretteb Kuvvetler Kurmay heyetine tayin edildi. 6 Ekim 1911 tarihinde Trablusgarp’ın savunmasında görev yaptı. Meclis-i Mebusanın ikinci dönemi için 13 Nisan 1912 tarihinde yapılan seçimlere katıldı. Manastır Milletvekili oldu. Meclis kapatılınca yine orduya döndü. 17 Kasım 1912'de Çanakkale Boğazı Müretteb Kuvvetler Kurmay Başkanlığına getirildi. 13 Ekim 1913'te Sofya Elçisi oldu. Meclis-i Mebusanın üçüncü döneminde, 8 Aralık 1917'de İstanbul Milletvekili seçildi. Elçilik görevini bıraktı.

İttihat ve Terakki'nin iktidardan düşmesinden sonra, 14 Ekim 1918 tarihinde kurulan Ahmet İzzet Paşa hükümetinde Dahiliye Nazırı oldu. 8 Kasım'da, eski rejim ileri gelenlerinden Talat, Enver, Cemal ve Sait Halim Paşaların yurt dışına kaçışına engel olamamakla suçlandı. Bu sebeple Ahmet İzzet Paşa kabinesinden istifa etti. 1 Kasım - 21 Aralık 1918 tarihleri arasında Mustafa Kemal ile birlikte Minber gazetesini çıkardı. Gizli İttihatçı örgüte üye olduğu iddiasıyla 10 Mart 1919 tarihinde tutuklandı. 2 Haziran 1919'da Malta'ya sürgüne gönderildi. Malta sürgünlüğü 30 Mayıs 1921 tarihinde bitti.

15 Ağustos 1921'de İstanbul Milletvekili olarak Ankara’ya birinci dönem milletvekili olarak katıldı. 10 Ekim 1921- 4 Ekim 1922 arasında İçişleri Bakanlığı yaptı. İkinci dönemde de yeniden İstanbul Milletvekili seçildi. 14 Ağustos 1923 tarihinden Cumhuriyet'in ilanına kadar İcra Vekilleri Heyeti Reisliği ve İçişleri Bakanlığı yaptı. Fethi Bey kabinesinin istifasına yol açan siyasi olaylar, 29 Ekim 1923'te bir anayasa değişikliği ile Cumhuriyetin ilanına sebep oldu. Cumhuriyetin ilanından sonra, 1 Kasım 1923'te TBMM Başkanı seçildi. 1 Kasım 1924'te yine Başkan seçildi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması sebebiyle 22 Kasım 1924'te Başbakan seçildi. Bu seçimde, sertlik yanlısı İnönü'ye karşılık Fethi Bey'in insani kimliği önemli bir rol oynadı. Üç ay sonra Şeyh Said isyanı çıkınca uzlaşma politikası bırakıldı. 2 Mart 1925 tarihinde hükümet istifa etti. İnönü, yeniden Başbakan oldu. İlan edilen Takrir-i Sükûn Kanunu ile muhalefete karşı sert tedbirler alındı. Terakkiperver Fırka kapatıldı. Fethi Bey Paris Büyükelçiliğine atandı. Türkiye'den uzaklaştırıldı.

9 Ağustos 1930 tarihinde, Atatürk'ün talimatıyla büyükelçilikten istifa eden Ali Fethi Okyar, Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdu. Bu partinin genel başkanı oldu. Gümüşhane Milletvekili olarak tekrar Meclise girmesinin yolu açıldı. Denge amacıyla kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkasının İzmir mitinginden sonra gerçek bir muhalefet hareketine dönüşmeye başlaması üzerine, yine Atatürk'ün talimatıyla 17 Kasım 1930'da partisini feshetti. Yine yurt dışına gitti. 31 Mart 1934 tarihinde Türkiye’nin Londra Büyükelçi yapıldı. İkinci Dünya Savaşından önce, Türkiye ile İngiltere arasında gerçekleşen diplomatik ve askeri yakınlaşmada önemli bir rol oynadı. Montrö Antlaşmasının mimarlarındandır. Atatürk'ün ölümünden kısa bir süre sonra, Cumhurbaşkanı İnönü'nün eski hasımlarıyla barışma politikası sebebiyle 4 Ocak 1939'da Bolu Milletvekilliğine atandı. Büyükelçilik görevini bıraktı. Aynı yıl seçilen Sekizinci dönem Meclise Bolu Milletvekili olarak girdi. İkinci Refik Saydam Hükümetinde Adalet Bakanı oldu. Bu görevini 12 Mart 1941 tarihine kadar sürdürdü.

7 Mayıs 1943 tarihinde İstanbul'da vefat etti. Fransızca ve İngilizce bilen Fethi Okyar, evli ve 2 çocuk babasıydı. Kaleme aldığı anılarının elli yıl sonra yayınlanmasını vasiyet etti. "Fethi Okyar’ın Anıları" adıyla Osman Okyar ve Mehmet Seyitdanoğlu tarafından yayına hazırlanan bu kitap, 1999 Şubatında Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından da yayınlandı.