ANASAYFA

DAĞLIK KARABAĞ SORUNU

Dağlık Karabağ sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında oldukça uzun bir tarihî geçmişe sahiptir. Halen bir çözüme kavuşturulmayı bekleyen Dağlık Karabağ sorunu, katliam ve tehcir gibi ciddi insan hakları ihlallerine sebep olmuştur. Dağlık Karabağ (Azerice: Dağlıq Qarabağ, Ermenice: Lernayin Ğarabağ), Güney Kafkasya'da, hukuken Azerbaycan Cumhuriyeti'ne bağlı fakat fiilen ayrılıkçı Ermeniler tarafından kurulan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin egemenliği altında olan tarihî bölgedir. 1991'de Rusya'nın desteğini alan ayrılıkçı yönetim tarafından ilan edilen de facto "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti" Ermenistan dahil hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş tarafından tanınmamaktadır.

Bu bölge, Sovyetler Birliği döneminde, 1923'ten 1989'a kadar Dağlık Karabağ Sovyet Sosyalist Özerk Bölgesi adını taşıyordu. 1991-1993 yıllarında, Rusların desteği ile Ermenistan tarafından işgal edilmiş olup bu işgal günümüzde de sürmektedir. Dağlık Karabağ bölgesi tamamen Azerbaycan toprakları içinde kalmasına rağmen Ermeni ayrılıkçılar Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasındaki Azerbaycan'a ait bölgeyi de işgal ederek bir tampon bölge oluşturmayı başarmışlar ve Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasında bağlantı kurmuşlardır.

Bölgenin yüzölçümü 4.400 km² dir. 1989 yılında nüfusu 145.593 Ermeni (%76,4), 42.871 Azeri (%22,4), Kürt, Rus, Rum, Süryanilerden oluşuyordu. 1992-1993 savaşından sonra nüfusunun %95’ini Ermeniler oluşturmuştur. Bölgenin merkezi Stepanakert (Azerice: Hankendi) diğer büyük kenti ise Şuşi (Azerice: Şuşa)’dır. Azerbaycan'ın resmî tarih anlayışı, Dağlık Karabağ'ın eski çağlardaki adının Albanya olduğunu ve bölgede yaşamış olan Kafkas Albanyalılarının Azerilerin atalarından olduğunu savunmaktadır. Ermenistan, Dağlık Karabağ'ın Ermenilerin ataları olan antik bir Hıristiyan krallığının parçası olduğunu savunmaktadır. Buna kanıt olarak da bölgedeki kiliseler gösterilir. Azeri tarihçiler ise bahsi geçen kiliselerin Hıristiyan Albanyalılara ait olduğunu iddia ederler. Bölgeye İslamiyet yaklaşık bin sene önce gelmiştir.

Dağlık Karabağ 1813 yılında imzalanan Gülistan Antlaşması ile Rusya’ya geçti. 1822 yılında Karabağ Hanlığı ortadan kaldırıldı. 1806-1812 Osmanlı - Rus Savaşı ve 1804-1813 İran - Rus Savaşı sırasında bu bölgeye Anadolu’dan ve İran’dan Ermeni göçü yaşandı. 1917 Ekim Devriminden sonra Ermeniler ile Azeriler arasında çatışma başladı. Eylül 1918’de Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu bölgeye girdi. Mondros Mütarekesinin ardından İngilizler tarafından geçici olarak işgal edildikten sonra 1919’da Azerbaycan’a bağlandı.

1923 yılında tanınan ‘Özerk Bölge’ statüsü, 1989 yılında Azerbaycan Parlamentosu kararıyla kaldırıldı. 1990’ların başlarında bölgede etnik çatışmalar başladı. Ermenistan’ın Karabağ’ı kendi sınırlarına katma isteğini açıklamasının ardından bu çatışma Ermenistan ve Azerbaycan arasında savaşa dönüştü. 1991 yılında Kafkasya'da yeni cumhuriyetlerin birbiri ardına bağımsızlıklarını ilan ettiği dönemde Rusya tarafından boşaltılan üslerden elde edilen ağır silahlar, savaşta dengenin Ermenistan'dan yana ağır basmasına neden oldu. Ermenistan, Dağlık Karabağ bölgesini ve bu bölgenin çevresindeki altı ilçeyi işgal etti. Dağlık Karabağ ayrılıkçı yönetimi bu arada, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti. Bu savaşı sona erdiren ateşkes antlaşması 1994 yılında Bişkek kentinde imzalandı.