ANASAYFA

MAĞDUR DİL ZAZACA

Zazaca; (Kırmancki, Kırdki, Dımılki, Zazaki, Zonê Ma) Türkiye’de özellikle Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde (Bingöl, Tunceli, Diyarbekir, Bitlis, Adıyaman, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Siirt, Urfa, Malatya ve Kars illerinde) ve göç nedeniyle bazı Avrupa ülkelerinde de konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan Kuzeybatı-İranî bir dildir. Dilbiliminde daha çok Zazaki (Zazaish, Zazaische) ve Dımli olarak tanınır.

Zazacanın, komşu dillerle etkileşim içinde olmasına rağmen orta İranî dönemden bu yana dilbilimsel olarak ve miras sözcükler açısından yapısını gayet iyi koruduğu söylenebilir. Komşu veya egemen dillerden kelime alışverişi dışında dilin diğer alanlarında fazlasıyla etkileşim gözlenmemektedir. Kültürel açıdan da yerli halk olarak komşu halklarla birçok ortak özelliği taşımaktadır. Bulunduğu ve geliştiği şartlara göre değerlendirilecek olursa, zengin bir kelime dağarcığına sahiptir. Zazaca yazıya geç geçirildiği için sözlü edebiyatı oldukça zengindir. Zazacada deyr (türkü), kılam (şarkı), dêse (ilahi), şanke (fabıl), hêkati (öykü), qesê werênan (atasözleri ve deyimler) gibi sözlü edebiyat ürünleri oldukça fazladır.

Zaza alfabesi 32 harften oluşmaktadır. Bu alfabe Amerikalı dilbilimci M. Jacobson'un katkılarından dolayı Jacobson alfabesi olarak da bilinir. I harfi Zazacada sözcük başına gelmez. Zazacanın bütün Zazalar tarafından ortak kullanılan standart bir alfabesi henüz yoktur, genelde Jacobson alfabesi kullanılır. İlk Zazaca kitap, Osmanlı döneminde Rusya'ya savaşa gönderilen Zaza dilini inceleyen dilbilimci Peter Lerch tarafından 1850 yılında yazılmıştır. Diğer iki önemli eser dinî kitaplardır. “Mewlid” adında iki kitap, ilki “Ahmedé Xasi” tarafından 1899'da ve diğeri “Osman Efendio Babıc” tarafından 1933'de Şam'da yayınlanmıştır.